Sveiflusjá

Hvernig virkar sveiflusjá?

Innan í bakskautslampa sveiflusjár. 1. rafskaut til að beygja rafeindageisla 2. rafeindabyssa 3. rafeindageisli 4. skerpispóla 5. fosfórhúðað innra borð skjásins.

Sveiflusjá er í grunninn rafeindabyssa ... eða gamaldags sjónvarp. Rétt eins og gömlu túbusjónvörpin virkar sveiflusjáin með því að rafeindageisla er beint á skjá og lýsir upp díl á flúrljómandi himnu á skjánum.

Stefnu rafeindageislans er stjórnað tveimur pörum af rafskautum. Skaut annars parsins liggja lárétt ofan geislans og neðan og stjórnar lóðréttri stefnu geislans. Spennumerkið sem mæla á sveigir rafeindageislann þannig upp eða niður eftir því hvert spennugildið er.

Það væri hins vegar harla gagnslaust ef geislinn færi bara upp og niður svo skautum hins rafskautaparsins er komið fyrir lóðrétt sitt hvoru megin við geislann. Spennunni yfir þetta rafskautapar er hægt og rólega breytt svo geislinn færist frá vinstri til hægri. Með lóðréttri hreyfingu geislans vegna spennugildisins sem mæla á færist geislinn þannig eftir spennu-tíma ferli eins og sjá má á skýringarmyndinni til hægri.

Þegar geislinn er kominn út fyrir er slökkt á honum og hann dreginn aftur á byrjunarreit. Þá er hann ræstur að nýju og aftur dreginn yfir skjáinn.

Ólíkt fjölmæli er sveiflusjáin því í raun bara spennumælir. Þó getum við vissulega notað hana til að finna straum í gegnum viðnám út frá Óhmslögmáli.

Ítarefni

• Bakskautslampi, Íslenska Wikipedia. Sótt 2012.10.01.

Óvissa aflesturs af sveiflusjá

Óvissa mælingar með sveiflusjám kemur aðallega til vegna aflestraróvissu og óvissu á kvörðuninni. Þ.e.a.s. annars vegar af aflestri spennu- eða tímagildis af skjánum og hins vegar af óvissu kvörðunarinnar sem færir rúðugildin yfir í SI-einingar spennu eða tíma.

Ef við erum með

Stjórntæki sveiflusjárinnar

Skjár

Skjánum er skipt upp í rúður (e. division, táknað með DIV) til að auðvelda aflestur. Í miðjunni eru ásar sem á eru merki (yfirleitt með bilið 0,2 rúður á milli). Til að færa þetta yfir í skiljanlegar einingar þarf að margfalda rúðufjöldann með tíma- og spennusköluninni.

Inntök

Á tví-rása sveiflusjám eru tvö inntök—eitt fyrir hvora rás (Ch1 og Ch2). Þar að auki kann að vera inntak fyrir tímaræsingu og tengi fyrir jörð.

Inntökin eru alla jafna BNC-tengi sem enda í einhvers konar enda til að tengja við rásina; alla jafna eru það bananatengi eða próbur.

Tímarás

Hér er tíminn sem það tekur fyrir geislann að færast yfir skjáinn stilltur (stóri hnappurinn, sweep time). Það er einng hægt að nota Variable hnappinn til að velja gildi utan kvarðans, en þá er vitaskuld ekki hægt að taka neinar mælingar eftir tímaásnum. Til að kvarðinn sé marktækur þarf að snúa Variable hnappnum réttsælis þar til hann hrekkur í lítið hak. Þar gildir kvarðinn.

Einnig er hnappur til að færa geislann til hægri eða vinstri. Þannig má færa merkið til svo hægt sé að lesa áhugaverð gildi af ásunum.

Spennurásir

Eins er hægt að breyta skalanum á spennumerkinu (sem gefur þá hversu mörg volt eða millívolt hver rúða stendur fyrir). Líkt og með tímarásina er hægt að stilla mögnunina utan skalans en þá er eins ekki hægt að taka nokkrar spennumælingar.

Svo er líka hægt að færa merkið upp eða niður með position hnappnum.

Ræsing

Þegar geislinn hefur ferðast yfir skjáinn er slökkt á honum (eða hann færður upp eða niður fyrir skjáinn og hann færður til baka. Hins vegar er ekki hægt að sleppa honum hvenær sem er af stað aftur yfir skjáinn. Ef merkið er ekki í fasa við seinustu yfirferð lendir sú næsta ekki beint onfan í þeirri fyrri og þá fæst fjöldinn allur af ferlum á skjáinn, hliðraðar með einhverju millibili.

Því getum við stillt skilyrði sem verða að vera uppfyllt til að ræsa næstu yfirferð. Þau eru: spennugildið sem merkið þarf að ná til að ræsa nýja yfirferð og hallinn á því (þ.e. hvort spennan sé að rísa eða falla.

Það er gagnlegt að skilja þetta vel því illa valið gildi á ræsingunni getur valdið því að næsta yfirferð hefst of fljótt eða ekki yfir höfuð. Þá er gott að þekkja einkennin og kunna að breyta skilyrðunum.

VERT

CH1

Rás eitt er notuð til að ræsa.

CH2

Rás tvö er notuð til að ræsa.

LINE

EXT

Utanaðkomandi merki, tengt í EXT inntakið, er notað til að ræsa.

Geislastillingar

Nú þegar merkið er stöðugt og passar sæmilega vel inn á skjáinn tökum við kannski eftir því að hann er kannski aðeins og daufur eða sterkur, eða eitthvað óskarpur. Þá getum við átt við Focus og Intensity hnappana. Á sveiflusjánni á myndinni er líka rofinn fyrir sveiflusjánna ef þú varst ekki búinn að átta þig á því. Afgurinn af stillingunum þarna fyrir neðan skjáinn er hins vegar tengdur fínstillingum á geislanum og er réttast að láta leiðbeinandann um það í bili.

Spennuhamur

Hér er hægt að velja nokkra mismunandi hami til að sýna spennugildið.

CH1

Sýnir eingöngu rás 1.

ALT

Sýnir báðar rásirnar en skiptir á milli þeirra í hvert skipti sem ræst er og teiknar rásirnar þannig á víxl.

CHOP

Sýnir báðar rásirnar en skiptir á milli þeirra á ákveðnu tímabili óháð ræsingu. Er almennt betri fyrir hæg breytileg merki til að koma í veg fyrir flökt ef langt líður á milli þess að ferillinn sé teiknaður aftur.

ADD

Sýnir summu spennugilda rásanna.

CH2

Sýnir eingöngu rás 1.

Ræsihamur

AUTO

Ef ræsiskilyrði hefur ekki verið náð eftir ákveðinn tíma, ræsir sveifulsjáin engu að síður.

NORM

Ræsir ekki nema ræsiskilyrði hefur verið náð. Ef það kemur ekki, dregur sveiflusjáin engan feril.

FIX

Reynir að finna hengugt ræsiskilyrði á eigin spýtur.

TV-F

Ræsir á tíðni ramma á sjónvarpsmerki (TV Frame; t.d. ef ætlunin er að skoða sjónvarpsmerki fyrir heilann ramma).

TV-L

Ræsir á tíðni línu á sjónvarpsmerki (TV Line; t.d. ef æltunin er að skoða eina línu sjónvarpsmerkis).